Hver orti?

Gráttu ei þótt svíði sár.
Sinntu ráði mínu.
Heimur öll þín hæðir tár
og hlær að böli þínu.

 Þennan beiska húsgang lærði ég fyrir margt löngu - ekki fylgdi þó sögunni eftir hvern hann er. Hljómar svolítið eins og Bólu-Hjálmar, en ég veit þó ekki til þess að hann hafi ort þetta.

Og fyrst ég er byrjuð -  þá væri fróðlegt að vita höfund að tveimur vísum í viðbót, ef einhver getur hjálpað mér:

Lastaranum líkar ei neitt,
lætur hann ganga róginn.
Finni hann laufblað fölnað eitt
hann fordæmir allan skóginn.

Taktu'ekki níðróginn nærri þér
það næsta gömul er saga.
Sjaldan lakasta eikin það er
sem ormarnir helst vilja naga.

 Er  einhver þarna úti sem getur frætt mig um þetta?

Athugasemdir

[Ellismellurinn (IP-tala skráð) 18.9.2008 kl. 10:09]

Mæli með að þú setjir þetta á Leirinn, ertu ekki annars leirlimur enn? Það er svo déskoti langt síðan maður hefur séð nokkurt innslag frá þér þar!

[Gísli Baldvinsson (IP-tala skráð) 18.9.2008 kl. 10:09]

Skagfirðingar vita þetta:

http://skjalasafn.skagafjordur.is/lausavisur/visur.php?VID=13621
Sigurður Júlíus Jóhannesson f.1868 - d.1956

http://skjalasafn.skagafjordur.is/lausavisur/visur.php?VID=17058

Höfundur:
Steingrímur Thorsteinsson, skáld f.1831 - d.1851

mbk   gb

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 18.9.2008 kl. 10:18]

Bestu þakkir fyrir þetta Gísli. Frábær þessi vefsíða sem þú vísar á. Hún er hér með komin á uppáhaldslistann hjá mér. 

Þá vantar mig bara höfund að þriðju vísunni: "Taktu'ekki níðróginn nærri þér".

Nú er spurning hvort einhver hefur svarið við henni.

[Hallgrímur Óskarsson (IP-tala skráð) 18.9.2008 kl. 10:19]

Heil og sæl Ólína!

Til hamingju með afmælið um daginn.  Nú ertu bara rétt hálfnuð - æfingarbúðum lokið og tímabil mestu andagiftarinnar eftir!

Ég held að "Gráttu ei þótt svíði sár" sé eftir Sigurð Júlíus Jóhannesson sem var fæddur á Læk í Ölfusi - stofnanda barnablaðsins Æskan.  Síðasta vísan er svo eftir Hannes Hafstein.

Þessar vísur eru vel ortar, algjör fjársjóður.  Minna mig á vísuna eftir Jón Sigfússon Bergmann (1874-1927) frá Króksstöðum í Miðfirði. 

     Þó að leiðin virðist vönd
     vertu aldrei hryggur.
     Það er eins og hulin hönd
     hjálpi er mest á liggur.

Ég bloggaði einhverntíman um góðar ferskeytlur og önnur ljóð hér.  Alveg nauðsynlegt að halda þessum gullmolum lifandi.

Kær kveðja
Hallgrímur

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 18.9.2008 kl. 10:27]

Takk fyrir Hallgrímur - og þessa vísu eftir Jón Sigfússon Bergmann hef ég ekki heyrt áður. Hún er gullfalleg.

Ætli ég klykki þá ekki út með vísunni spöku eftir Sigurð Nordal - mér hefur oft fundist hún eiga við:

 Yfir flúðir auðnu og meins
elfur lífsins streymir.
Sjaldan verður ósinn eins
og uppsprettuna dreymir.

[Þorsteinn Briem, 18.9.2008 kl. 15:03]

Allt fram streymir
(Kristján Jónsson, fjallaskáld)

Allt fram streymir endalaust,
ár og dagar líða.
Nú er komið hrímkalt haust,
horfin sumars blíða.

Fölna grös, en blikna blóm,
af björkum laufin detta.
Dauðalegum drynur róm
dröfn við fjarðar kletta.

Allt er kalt og allt er dautt,
eilífur ríkir vetur.
Berst mér negg í brjósti snautt
en brostið ekki getur.

[Þorsteinn Briem, 18.9.2008 kl. 17:42]

Taktu ekki níðróginn nærri þér,
það næsta gömul er saga,
að lakari gróðurinn ekki það er,
sem ormarnir helst vilja naga.

Höfundur: Hannes Hafstein ráðherra.

[Þorsteinn Briem, 18.9.2008 kl. 17:58]

Heimsins brestur hjálparlið,
hugur skerst af ergi,
þegar mest ég þurfti við,
þá voru flestir hvergi.

Höfundur: Friðrik Jónsson (skilst mér).

[Árni Gunnarsson, 18.9.2008 kl. 20:12]

Vísan hans Sigurðar N. -Yfir flúðir auðnu og meins....hefur í mínum huga verið ein besta ferskeytla sem ort hefur verið. Hún er tærasta snilld. En auðvitað er alveg vonlaust að gera samanburð á hugverkum og kveða upp úrskurð.  

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 18.9.2008 kl. 23:53]

Takk fyrir ábendingar ykkar  og takk Steini fyrir að koma með vísuna rétta eftir Hannes Hafstein.

Ég er sammála Árna um vísuna hans Sigurðar Nordal - það eru ekki margir sem geta sagt jafn mikið í jafn fáum orðum. Af sama toga er vísan hennar Ólafar frá Hlöðum:

Dýpsta sæla sorgin þunga
svífa hljóðlaust yfir storð.
Þeirra mál ei talar tunga
tárin eru beggja orð.

Og svo held ég alltaf upp á vísuna eftir Andrés Björnsson:

Ferskeytlan er Frónbúans
fyrsta barnaglingur.
Verður seinna í höndum hans
hvöss sem byssustingur.

[Hallgrímur Óskarsson (IP-tala skráð) 19.9.2008 kl. 00:13]

Þetta er skemmtileg umræða hér og gaman að heyra af vel ortum vísum sem maður hefur ekki séð áður. 

Varðandi vísuna góðu eftir Andrés ("Ferskeytlan er Frónbúans...") þá er ég sammála að efnislega sé hún ein af þeim allra bestu en hefur þó þann braglöst að "hv" í "hvöss" í síðustu línu er af flestum Íslendingum lesið líkt og "k" og því verður höfuðstafurinn máttlaus í framburði þar sem hann telur ekki taktinn með h í "höndum hans".  Til að bjarga þessu má lesa höfuðstafinn linmælt en þar er svo aftur alveg gegn hinum hvassa takti síðustu línunnar.  Mér hefur því alltaf fundist þessi annars vel orta vísa koðna í "pönslæninu!"

Kveð í bili með snilld hins mikla meistara Andrésar Valberg - oft kenndum við valnastakkinn:

    Veröldin er söm við sig
    svíkur margann auður.
    Allir myndu elska mig
    ef ég væri dauður.

[Ingibjörg Þ.Þ. (IP-tala skráð) 19.9.2008 kl. 20:39]

Hér er ein bjartari:

Þótt ég geri stöku stöku stöku sinni,

lítt ég því að sinni sinni

sinni bara vinnu minni.

Sigurður J.Gíslason

Til hamingju með merkisdaginn Ollý mín.

Mér finnst ótrúlegt að fyrstu umsjónarnemendur mínir séu að verða ,,rosknir og ráðsettir.´´ Eins og ég er ung.....

Kveðja,

IÞÞ

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 19.9.2008 kl. 23:39]

Frábær þessi eftir Sigurð J - Takk Inginbjörg - og gaman að fá línu frá sínum "gamla" umsjónarkennara í gaggó. 

En Hallgrímur, gaman að þú skulir nefna þetta með stuðlasetninguna í vísunni eftir Andrés Björnsson. Í rauninni má segja að í nútímaframburði geti 'hv' allt eins stuðlað á móti 'k' eins og 'h' því þeir eru afar fáir sem bera fram 'hv' á sunnlenska mjúkmátann núorðið.

Hvað um það - þér finnst það skjótta skökku við vegna hörkunnar í merkingu síðustu línu. Ég bendi þó á að 's' hljóðin og 'st' í síðustu línunni megi kallast nægilega stingandi til að falla að merkingunni.

En það er auðvitað alltaf mesta snilldin þegar hljóðlíkingar orðanna fara heim og saman við merkingu braglínunnar - eins og þú kemur inn á. Frábærasta dæmið sem ég þekki um þetta eru nokkur erindi úr Skúlaskeiði eftir Grím Thomsen, þar sem  maður bókstaflega heyrir hófatakið í hestinum - til dæmis í þessu erindi (takið sérstaklega eftir hrynjandinni í síðustu línunni):

Rann hann yfir urðir eins og örin
eða skjótur hvirfilbylur þjóti.
Ennþá sjást í hellum hófaförin
er harðir fætur ruddu braut í grjóti.

[Magnús Geir Guðmundsson, 20.9.2008 kl. 00:37]

Og ef þú myndir heyra annan hvorn okkar, mig eða Hallgrím, GRJÓTHARÐMÆLTA eyfirðingana, fara með þetta úr Skúlaskeiðinu, ja þá, myndir þú verða "kona unnin"!

SVo bara örlítið til viðbótar þessari skemmtilegu og góðu umræðu, smá glens frá eigin brjósti vegna orða Ingibjargar, þíns gamla umsjónarkennara!

Ólína, þannig er þroskin,

þú breyttist úr svanna í kelli.

Nú ertu ráðsett og roskin

og rambar á barmi elli!

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 20.9.2008 kl. 12:09]

Þeir vita það sem vita mest,
viskan sú er þrungin,
að þroskuð eru berin best
og blómin vel út sprungin.

[Magnús Geir Guðmundsson, 21.9.2008 kl. 14:36]

Fallegt!

Og engu við að bæta!?

[S.H. (IP-tala skráð) 26.9.2008 kl. 13:15]

Leiðrétting á vísu Steingríms Thorsteinssonar en hún er svona:

Lastaranum líkar ei neitt

lætur hann ganga róginn.

Finni hann laufblað fölnað eitt

þá fordæmir hann skóginn.