Að tengja lán við launavísitölu?

Það hljómar skynsamlega að tengja verðtryggingu lána við vísitölu launa fremur en neyslu, eins og Joseph Stiglitz bendir á. Hugmynd Stiglitz á vissan samhljóm í hugmynd Þórólfs Matthíassonar hagfræðings um afkomutengingu lána, þó hugmynd Þórólfs  miðist fremur við greiðslugetu fólks en verðlagsforsendur lánanna.  Báðir hagfræðingarnir eru hinsvegar að leita réttlátra leiða til þess að leysa almennan og yfirþyrmandi greiðsluvanda. Í því samhengi vilja báðir líta til afkomu fólks. 

Vitanlega er það alveg rétt hjá Stiglitz að verðtryggingin eins og hún hefur verið praktíseruð á Íslandi er óréttlát. Hann hefur líkt henni við lyf sem gefið er við höfuðverk en drepur í reynd sjúklinginn (og þar með höfuðverkinn). Að miða afborganir lána við síhækkandi neysluvísitölu sem þróast öðruvísi en launavísitala, felur í sér verulega hættu fyrir lántakandann. Þetta hlýtur að vera hægt að leiðrétta. 

Þó er ein hlið á þessu máli sem þarf að hugleiða, og það er svarti vinnumarkaðurinn. Hann hlýtur að skekkja myndina, hvort sem við erum að tala um að afkomutengja afborganir eða miða verðtryggingu við launavísitölu.

Er hægt að finna "rétta" launavísitölu í landi þar sem svartur vinnumarkaður þrífst undir (og jafnvel ofan á) yfirborðinu?

Þó ég spyrji svona - er ég samt höll undir þessar hugmyndir að breyta við miði lánanna þannig að afborganir þeirra og verðþróun fylgi fremur afkomu fólks en annarri verðlagsþróun. En til að slík breyting feli í sér eitthvert réttlæti, þurfa forsendur að vera réttar. Málið er því ekki einfalt.

Athugasemdir

[Sævar Helgason, 9.9.2009 kl. 12:30]

Góð hugleiðing hjá þér.  Þessi verðtrygging lána er í raun skemmd vara eins og Sitglitz bendir á.

Það er neysluverð sem er mælikvarðinn. Ekki óskylt og með myntkörfulánin sem núna eru að rústa fjárhag fjöldans.

Og þessi neysluverðsmælistika - fær hún ekki mikið fóður frá þeim sem "vinna " svart. Þeir hafa jú meira milli handanna til neyslu sem aftur hækkar lánabyrgði réttlátra sem ranglátra í núverandi kerfi.

Mér finnst að launavísitala sé sanngjarnari sem grunnur en neyslan.

Síðan verður að taka mjög strangt á allri svartri vinnu- háar sektir og fangelsisdóma- þurrka óværuna út. 

En ekki má gleyma því mikilvæga- að fólk sjái sér hag í því að spara- ef ekki- þá verður ekkert til að lána út.... það verður ekki bæði haldið og sleppt.

En núna ríkir hrikalegt óréttlæti í garð heimila fjölskyldufólks - á húsnæðislánum..   Og nú ert þú á þingi.... þar er hreyfiaflið til breytinga.

[Emil Sigurðsson, 9.9.2009 kl. 12:42]

Sæl Ólína það er ekki hægt að láta einhverja ímyndaða stærð svartrar atvinnustarfsemi koma í veg fyrir úrbætur til handa almenningi.Þið í ríkistjórnarflokkunum verðið að átta ykkur á því að úrbóta er þörf núna til handa almennum lánagreiðendum.Vanskil hrannast upp hjá fólki og jafnvel fólk sem alltaf hefur staðið við sitt er á leið í vanskil bara vegna þess hversu lánin hafa hækkað og tekjur standa ekki lengur undir greiðslum. Almenningur horfir þessa dagana upp á að útvaldir fái skuldir sínar niðurfeldar af því að þeir fengu lán til hlutabréfakaupa með veð í bréfunum sjálfum, þetta stóð almennum lántakendum ekki til boða, heldur þurftu þeir að setja alt sitt undir og jafnvel sinna nánustu. ´Réttlæti eða ekki það er ekki málið aðgerða er þörf núna ekki á morgun. Það er hlutverk þitt sem þingmanns að koma í veg fyrir svarta atvinnustarfsemi seinna, og erfitt að sjá hvernig verður rétt af með þessa skattastefnu stjórnvalda. Aðgerðir Takk.

[Haraldur Hansson, 9.9.2009 kl. 12:44]

Réttlátast væri að tengja lán vegna íbúðarkaupa við vísitölu fasteignaverðs, hvað sem menn vilja svo gera við önnur lán.

Það virkar sem heimill á óhóflega verðhækkun fasteigna, aftrar offramboði á lánsfé á íbúðamarkaði (með tilheyrandi loftbóluhættu) og tryggir að lánin verða aldrei hærri en verðmæti fasteignanna, eins og því miður margir eru að lenda í núna.

Að tengja lán við launavístölu þýðir að ef t.d. verður "launaskrið" hjá þeim sem hafa hæstu launin hækka lánin hjá öllum. Það má vel vera að það sé samt skynsamlegra en vísitala neysluverðs, en óhjákvæmileg hliðarverkun yrði að það hefði alltaf áhrif á kjarasamninga og launabreytingar.  

En allar hugmyndir sem ganga í þá átt að leiðrétta ástandið eru af hinu góða og ber að skoða með opnum hug.

[zappa (IP-tala skráð) 9.9.2009 kl. 13:10]

verðtryggingin hér á íslandi,var hún sett á af guði ? eða er hægt að afnema þann ósóma í eitt skipti fyrir allt,það held ég að myndi létta undir með mörgum skuldaranum að losna við þann ófögnuð.ég held að ríkið hljóti að eiga vinninginn við að stuðla að svartri markaðsstarfsemi,þar sem alþingi hefur brugðist við að setja lög um kennitöluflakk og krosseignartengsl einstaklinga.nú er í fréttum afskrifa verður sennilega 800milljón kr lán sem veitt var til félags í eigu einstaklings sem notaði lánið til fjárfestinga erlendis og hefði sjálfsagt borgað sér hagnað erlendis og skatta til annars ríkis,sem þótti hentugra hjá vissum hópi "fjárfesta" heldur en að borga til samfélagsins þar sem bankinn sem lánaði upphaflegu fjárhæðina er staðsettur, þó sami banki sé ábyrgur fyrir upphæðinni ef illa fer(einsog skeði hér)þarna virðist vanta lög og fyrirvara til að verja almenning gegn svona óréttlæti í því landi sem bankinn sem lánaði þessar 800milljónir kr er staðsettur í og hefur starfsleyfi,eða kom ekki ríkinu við hvað bankinn gerði sem nú ríkið hefur tekið að sér að greiða fyrir.......og launavísitala,er tekin inní hana þessar fáránlegu launagreiðslur aðila sem hér stunda og hafa stundað sjálftöku, og ofurlauna ruglið, er það líka inní þessu,semsagt þeir sem hleypa meðaltalinu upp um tugi prósenta,ef svo er erum við hin í góðum málum,annars ekki.

[Garún, 9.9.2009 kl. 15:04]

Já já.  Verð að viðurkenna að ég skildi ekki mikið í þessari færslu!  En treysti því að þið finnið útúr þessu!  Á meðan ætla ég að moka holu!  Er ekki bara einfalt að breyta því sem þarf að breyta, laga það sem er vitlaust og koma á móts við fólkið með þessum hætti! 

[Dexter Morgan, 9.9.2009 kl. 15:45]

Það á að afnema verðtrygginguna complet, alla verðtryggingu. Ef þessar lánastofnanir treysta sér ekki til að lifa af vöxtunum (sem n.b. eru himinháir), þá mega þeir bara deyja drottni sínum.

Var það ekki eitt af loforðum Samfylkingarinnar að afnema verðtrygginguna ? Mig minnir það.

[Páll A. Þorgeirsson, 9.9.2009 kl. 17:49]

Verðtryggingin er "loftbóla" án þess að nokkur verðmætasköpun hafi átt sér stað í þjóðfélaginu og kemur alltaf til með að springa sama hvaða nafn hún ber eða hvaða viðmið hún hefur.  Verðtryggingin er skrímsli í hagkerfi landsins sem stjórnvöld koma ekki til með að hafa neina vitræna stjórn á nema með því að afnema hana.

[Sævar Helgason, 9.9.2009 kl. 17:57]

Það er mjög einfalt með þessa verðtryggingu- Hún er til komin og hefur verið viðhaldið vegna hagstjórnarmistaka stjórnvalda. Hún er bara að mæla þau. Spurning er hvernig er best og réttlátast að leiðrétta þessi hagstjórnarmistök svo vel sé.  Best er að hafa hæfa stjórnmálamenn og konur.... það er eftirspurn þar- en minna framboð... allavega hingað til.

[Sveinn Valdimar Ólafsson, 9.9.2009 kl. 19:49]

Launavísitala felur í sér hættur því þá elta lánin uppi launahækkanir, þá skapast nýr vítahringur.  Ég held að þessi vísitölubinding verði að hverfa og efnahagsmál að komast í það horf sem Gunnar Tómasson lýsir og stöðugleiki að skapast. Þannig er það gert annarsstaðar og þá koma breytilegir vextir í staðinn og væntanlega styttri lánstími.

Launavísitala núna myndi kaffæra fólk því launin eiga eftir að hækka á næstu árum en neysluverð mun minna.  Að undanförnu hefur það verið öfugt.

kær kveðja

Sveinn

[Kristbjörn Árnason, 10.9.2009 kl. 07:08]

Sæl Ólína,

það er engin ný hugmynd að verðtrygging lána fylgi launavísitölu. Við vorum með það kerfi að laun og síðan lán fylgdu verðlagsvísitölu allt til ársins 1983 að þáverandi ríkistjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknar settu lög um að breyta þessu. 

Þ.e.a.s. bannað var að tengja laun við vísitölur. Þetta var auðvitað skerðing á samningsfrelsi. Eignir fjármagnseigenda voru tryggðar, rétt eins og í vetur þegar ríkisstjórninni var í mun að tryggja hag sömu aðila.

Þessi aðferðarfræði við húsnæðislánin sem Þórólfur kynnti til leiks á ný er ekki ný hugmynd og unnið hefur verið með hana áður. Einmitt á því herrans ári 1983. Því miður var þeirri leið algjörlega hafnað af öllum aðilum.

Sú leið fjallar aðeins um greiðslutíma á lánum en um leið, jöfnun á milli á kjörum fólks eftir kjörum þess. Ég þekki þessar hugmyndir nokkuð vel.

 

Mér finnst að einhverjir séu að misskilja þessar hugmyndir Þórólfs.

• Þær er aðeins hugmyndafræði um mismunandi lánstíma og ganga út frá því að allir einstaklingar sem fá slík lán, greiði sama hlutfall af heildartekjum sínum í afborganir og vexti

• þessar hugmyndir eiga aðeins við um opinber lán í raun og veru og út frá þeirri grunnhugmynd, að ef einhver á rétt á félagslegu húsnæðisláni, eiga allir að eiga rétt á því.
• Út frá skilgreiningunni um að öll opinber frá frá stofnun eins og Íbúðalánasjóði séu félagsleg lán. Enda gefur það auga leið að þau lán hljóta að vera ódýrari fyrir lántakandann.

• Þá þurfa sumir langann lánstíma og aðrir stuttann.

• vextir eru allt önnur breyta

[Axel Jóhann Axelsson, 10.9.2009 kl. 09:18]

Hvor vísitalan skyldi hafa hækkað meira síðast liðin þrjátíu ár, launavísitalan eða neysluverðsvísitalan?

[Kristbjörn Árnason, 10.9.2009 kl. 09:56]

• Upphaflegi tilgangurinn með neysluvísitölunni var til þess, að hægt væri að tryggja það að laun fylgdu hækkandi verðlagi á matvælum. Síðan bættust við ýmsir þættir.
  
• Þetta hafði jákvæð áhrif s.s. eins og þau að hægt var að gera kjara-samninga til langs tíma því tryggt var að kjarasamningar héldu raungildi sínu og stuðlaði að friði á vinnumarkaði. . Ef gerðir hefðu verið samningar með evru sem gjaldmiðil væri uppi svipuð  staða.
  
• Þessi vísitala var alltaf alveg óeðlileg varðandi verðtryggingu á húsnæðis-lánum.  Þar þarf viðmiðunin að vera verðmætaþróun á íbúðahúsnæði.
  
• Launavísitala var og er notuð til að mæla launaþróun á Íslandi, síðan hafa ýmsir aðilar notað þá vísitölu til annara hluta.

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 10.9.2009 kl. 21:18]

Las um þessahugmyndir Stiglitz og tek undir með honum að þær eru skynsamlegar.