Mótvægisaðgerðir og Randver rekinn!

Ég verð að viðurkenna að ég er hálf ráðvillt heftir að hafa hlustað á blaðamannafundinn um mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar vegna samdráttar í þorskafla. Fór því á vefinn í morgun og fann fréttatilkynninguna. Málið skýrðist ekki við það. 

Auðvitað er góðra gjalda vert að veita 6,5 milljörðum króna á næstu þremur árum tilað styrkja atvinnulíf, auka menntun og úrræði þeirra einstaklinga sem verða fyrir atvinnumissi, eins og segir í fréttatilkynningunni og "koma til móts við fyrirtæki í sjávarútvegi og styðja sveitarfélögin í landinu."

Mér finnst bara að menn eigi ekki að skreyta sig oft með sömu fjöðrinni - t.d. með því að tína til það sem átti að gera hvort eð var og kynna það til sögunnar sem "mótvægisaðgerðir". Það grefur undan trúverðugleika þess sem gert er. Dæmi um það er Rannsókna- og fræðasetur Háskóla Íslands í Bolungarvík - sem menntamálaráðherra kallaði háskólasetur, á blaðamannafundinum í gær, en það er önnur saga. Ákvörðun um stofnun þess og ráðningu forstöðumanns var tekin við HÍ án nokkurra tengsla við svonefndar mótvægisaðgerðir á sínum tíma, en er nú kynnt til sögunnar sem mótvægisaðgerð ríkisstjórnar. 

Jæja, þetta er nú kannski bara haustkvíði og hryssingur í mér - eins og í veðrinu.

   En ekki bætir úr skák að Randver skuli hafa verið rekinn úr Spaugstofunni. Ma-ma-ma-ma bara skilur ekkert í því. Og hverskonar svör eru þetta eiginlega hjá Erni Árnasyni að þetta hafi verið ákvörðun dagskrárstjóra RÚV!? Annaðhvort standa Spaugstofumenn með Randveri (einn fyrir alla og allir fyrir einn) og mótmæla þá þessu gerræði! Eða þeir reka hann sjálfir. En að vísa frá sér með þessum hætti, og láta eins og Spaugstofan hafi sjálf ekkert um þessa ákvörðun að segja, það er kjarkleysi.

Annars finnst mér ýmislegt bogið við það ef rétt er, að dagskrárdeildin sé farin að setja puttana í það hvernig einstakir leikhópar skipa í hlutverk á sínum vegum.  Segi ekki annað.

Ætlar dagskrárdeildin næst að skipta sér af því hvernig kórarnir eru mannaðir sem syngja í útvarpinu?

Vísa Vatnsenda-Rósu um augað fagra

Ég þreytist ekki á að reyna að leiðrétta þessa vitleysu. Það er "augað mitt og augað þitt" EKKI "augun mín og augun þín" eins og svo margir syngja núorðið sem eina af vísum Vatnsenda-Rósu. Um þetta hef ég skrifað lærðar greinar ... og mun halda áfram að berjast við þessa vindmyllu. Og hér fylgir rökstuðningurinn. Hann er samantekt úr þremur blaðagreinum sem ég hef áður skrifað um þetta efni.

• Augað mitt og augað þitt,
• ó, þá fögru steina,
• mitt er þitt og þitt er mitt
• - þú veist hvað ég meina.

 

Það gerist æ algengara, einkum á seinni árum, að bjartar kvenraddir syngja af mikilli innlifun “augun mín og augun þín” – síðan “ó, þá fögru steina” eða “ó, þeir fögru steinar” eða “og þá fögru steina” eða “og þeir fögru steinar”. Þá er klykkt út með “mitt er þitt og þitt er mitt” eða “mitt var þitt og þitt var mitt” og loks “þú veist hvað ég meina” – en það er eina ljóðlínan sem allir virðast sammála um hvernig með skuli farið.

Svo allir njóti nú sannmælis er rétt að taka fram að vísan er til í mismunandi gerðum. Einkum er misjafnt hvernig farið er með 2. og 3. línu og því skiljanlegt  að þær séu sungnar á ýmsa vegu. Erfiðara er að sætta sig við þann umsnúning að setja fyrstu ljóðlínuna í fleirtölu og eyðileggja þar með rímfestu vísunnar. Þegar ég á dögunum rökræddi þetta við kunningjakonu mína sagði hún nokkuð sem trúlega varpar ljósi á það hvers vegna þessi tilhneiging er svo rík sem raun ber vitni: “Maður segir nefnilega ekki auga þegar maður meinar augu”. Hún var sigri hrósandi þegar hún bætti við: “Það hljóta meira að segja skáldin að skilja”. Séu þessi ummæli til marks um það sem gerst hefur í meðförum vísunnar, hefur merkingafræðin riðið bragfræðinni á slig.

Upptök skekkjunnar má trúlega rekja aftur til ársins 1949 þegar Snorri Hjartarson tók saman Íslenzk ástarljóð^[1] og birti vísuna þar með upphafinu: “Augun mín og augun þín / ó, þá fögru steina” (bls. 83). Þannig orðuð virðist hún svo hafa ratað á nótnablöð, inn í sönghefti, á hljómplötur, diska og hljóðbönd með þeim afleiðingum að á síðustu árum ómar hún hvarvetna í þessari gerð.

 Bragfræðin

Auðséð er að þeir eru æði margir – undarlega margir – sem láta sig litlu skipta að orðið “þín” skuli eiga að heita rímorð á móti “mitt” í ferskeyttri vísu. Litlu skiptir hversu ómþýður raddblærinn er sem berst úr ungmeyjarbarkanum – jafnvel fegursti söngur getur ekki mildað hið skerandi ósamræmi vísuorðanna í sæmilega heilbrigðu brageyra.

            Eins og allir bragglöggir menn sjá og heyra þá hefur þessi vísa Vatnsenda-Rósu verið samin í dæmigerðum ferskeyttum hætti með víxlrími þar sem saman eiga að ríma síðustu orð 1. og 3. línu annars vegar (þitt / mitt) og 2. og 4. línu hins vegar (steina / meina). Sveinbjörn heitinn Beinteinsson, einn fremsti hagyrðingur landsins, sem fáir hafa staðist snúning í bragfimi, birtir vísuna í Lausavísnasafni sem hann tók saman fyrir Hörpuútgáfuna 1976. Þar er hún eins og ég hef skrifað hana hér fyrir ofan^[2] 

Sveinbjörn lætur þess ekki getið hvaðan hann hefur þessa gerð vísunnar, enda ekki við því að búast í knöppu lausavísnasafni. Það gerir hinsvegar Guðrún P. Helgadóttir í sínu merka riti Skáldkonur fyrri alda þar sem hún fjallar ítarlega um ævi og skáldverk Rósu Guðmundsdóttur. Líkt og hjá Sveinbirni er upphaf vísunnar í riti Guðrúnar “augað mitt og augað þitt” en önnur ljóðlína er “og þá fögru steina”.^[3] Af umfjöllun Guðrúnar má ráða að vísuna sé að finna í fjórum af þeim sjö handritum sem lagðar eru til grundvallar kaflanum um Vatnsenda-Rósu.^[4]

 Samtímaheimildir

Af þeim handritum vísunnar sem Guðrún tilgreinir eru þrjú frá því um og eftir miðbik nítjándu aldar. Þau eru:

- Natans saga Gísla Konráðssonar sem Dr. Jón Þorkelsson afritaði 1884^[5] og studdist þá við bæði yngri og eldri gerð Natans sögu Gísla frá 1860-1865.^[6] Í uppskrift Jóns er upphaf vísunnar “Augað mitt og augað þitt” en þriðja línan er “mitt er þitt og þú er mitt”.

- Ljóðmæli eftir ýmsa tilgreinda höfunda, skráð með hendi Páls stúdents Pálssonar og varðveitt í Landsbókasafni.^[7] Hér er upphaf vísunnar “Augað mitt og augað þitt / og þeir litlu steinar”.

- Kvæðasafn ýmissa höfunda skrifað upp af nokkrum skrásetjurum á fyrri hluta 19. aldar. Í þessari heimild, líkt og í uppskrift Páls stúdents, er upphaf vísunnar einnig “Augað mitt og augað þitt / og þeir litlu steinar”.^[8]

  Þær heimildir sem nú eru nefndar eru allt 19. aldar uppskriftir á ljóðmælum, það er að segja úr samtíma skáldkonunnar. Svolítill blæbrigðamunur er á vísunni í handritunum en allar eru þær samhljóða um upphaf hennar: “Augað mitt og augað þitt”.  

Enginn sem lesið hefur ljóðin hennar Skáld-Rósu þarf að velkjast í vafa um hvort jafn hagmælt og listhneigð kona hefði látið frá sér fara vísu sem ekki laut rímkröfum. Þá, eins og nú, var algengt að menn hnikuðu til orðaröð og settu fleirtöluorð í eintölumynd til þess að þjóna hrynjandi og formgerð ljóðmálsins. Skáld getur því hæglega komið merkingu ljóðmálsins til skila þó það fylgi ekki ströngustu málfræðireglum. Það nefnist skáldaleyfi  og er vel þekkt. Um það vitna mýmörg dæmi frá ýmsum tímum – ekki síst önnur vísa eftir Skáld-Rósu sem Sveinbjörn Beinteinsson birti í fyrrnefndu lausavísnasafni. Má þar glöggt sjá að skáldkonunni var vel tamt að nota eintölumyndina “auga” þegar hún hugsaði um “augu” – og gerði það óhikað ef formið krafðist þess:

 

Augað snart er tárum tært,

tryggð í partast mola,

mitt er hjartað sárum sært,

svik er hart að þola.

 

PS: Þessi skrif eru byggð á greininni "Sjá betur augu en auga?" sem ég skrifaði um sama efni í bókina Á sprekamó - afmælisrit tileinkað Helga Hallgrímssyni náttúrufræðingi sjötugum" (bókaútgáfan Hólar) árið 2005.

^[1] Íslenzk ástarljóð. Snorri Hjartarson valdi ljóðin. Hörpuútgáfan. Reykjavík.

^[2] Lausavísur frá 1400 til 1900. Safnað hefur Sveinbjörn Beinteinsson. Hörpuútgáfan. Reykjavík 1993, bls. 12 (fyrsta útgáfa 1976).

^[3] Guðrún P. Helgadóttir 1993: Skáldkonur fyrri alda II. Kvöldvökuútgáfan á Akureyri 1963, bls. 155. Bókin var síðar endurútgefin af Hörpuútgáfunni 1993.

^[4] Auk handritanna styðst Guðrún við útgáfu Brynjólfs Jónssonar á Minna-Núpi á Natans sögu Ketilssonar og Skáld-Rósu frá 1912 en þar er vísan sögð öðruvísi. Brynjólfur byggir á Natans sögu Gísla Konráðssonar sem neðar er getið og Natans sögu Tómasar Guðmundssonar á Þverá sem skráð var um miðbik 19. aldar og er varðveitt í Lbs 1933 8 vo.

^[5] Lbs 1320 4to.

^[6] JS 123 8vo og Lbs 1291 4 to.

^[7] Lbs 162 8vo.

^[8] JS 83 8vo; sbr. GPH II, nmgr. 274.

Rólegur afmælisdagur

Það þýðir víst ekkert að þræta - er komin "fast að fimmtugu" frá og með þessum afmælisdegi. Jebb, orðin 49 ára og hef því eitt ár enn til þess að upplifa mig sem "fjörtíuog.... eitthvað".

"Inside every old man there is a young man asking whatever happened" sagði einhver spakur maður um nírætt. Og það eru orð að sönnu.

 Mér finnst ég bara hreint ekki vera komin á ráðsettan aldur. Mér finnst ég bara vera ung, a.m.k. mun yngri en árin segja til um. Hmmmm...... svolítið óþægilegt þegar maður er svo að tala við sér yngra fólk sem kemur fram við mann eins og maður sé bara .... tja, ég segi ekki gömul, en svona .... þið vitið

Annars bara rólegur afmælisdagur. Vinir og vandamenn flestir búnir að hringja eða senda SMS.  Siggi ekki heima, hann fór á fjórðungsþing Vestfirðinga í gær og kemur í kvöld. Við Hjörvar bara ein í kotinu. Tvíburarnir Fannar og Sindri hafa verið að leika við hann í dag. Þeir knúsuðu mig svo fallega þegar ég kom af leitaræfingunni eftir hádegi, og óskuðu mér til hamingju með afmælið, að ég rauk til og bakaði handa þeim háan stafla af vöfflum í tilefni dagsins. Við úðuðum þær í okkur með bláberjasultu og rjóma, svo fóru þeir út á fótboltavöll.

Í kvöld verð ég veislustjóri fyrir verkalýðsfélögin á Vestfjörðum og Norðurlandi - en þeir síðarnefndu eru hér í heimsókn. Er svona aðeins að undirbúa það í rólegheitum.

Sjáum svo til hvort ég nenni að blogga á morgun

Aldrei einn á ferð

Fyrir tveimur árum stóð ég ásamt eiginmanni og yngsta syni á Anfield leikvanginum í Liverpool og söng hástöfum með tugþúsundum áhorfenda hið fallega lag Rogers og Hammerstein: You'll never walk alone! Ekki svo að skilja að ég sé neitt sérstakt fótbolta-fan, en karlmennirnir í lífi mínueru það hinsvegar,  einkum eiginmaður og yngsti sonur.

Jæja, þó ég sé lítt viðræðuhæf um þá eðlu íþróttagrein, fótboltann, þá var þetta ólýsanleg upplifun. Að sameinast tugþúsundum manna í söng sem er jafn merkingarþrunginn og þetta lag - það er eitthvað alveg sérstakt. Enn merkilegra þótti mér að verða vitni að því hvernig stuðningsmenn liðsins nota þetta lag til að segja það sem segja þarf þegar á brattann er að sækja fyrir liðið. Þarna töpuðu Liverpoolmenn á heimavelli í fyrsta skipti í árafjöld, 0-4 fyrir Chelsea. En á síðustu mínútunum, þegar ljóst var hver úrslit yrðu, hófst söngur: "Walk on, walk on, with hope in your heart ..." Og samstundis tók allur áhorfendaskarinn undir: "And you'll never walk alone". Það er ekki amalegt að eiga slíka stuðningsmenn þegar á móti blæs - segi ekki annað.

Fyrr í dag var ég að reyna að setja lagið inn á síðuna mína - það gekk ekkert. Ég kann ekkert á svona tæknihluti. En með því að smella á þennan tengil má finna lagið og hlusta á það.

Hér fyrir neðan er falleg íslensk þýðing á textanum, en því miður veit ég ekki eftir hvern hún er. Læt enska textann fylgja líka að gamni.

• Meðan veðrið er stætt berðu höfuðið hátt
• og hræðstu ei skugga á leið.
• Bak við dimmasta él blikar lævirkjans ljóð
• upp við ljóshvolfin björt og heið.
• Þó að steypist þér gegn
• stormur og regn
• þó að byrðin sé þung sem þú berð
• þá stattu fast og vit fyrir víst
• þú ert aldrei einn á ferð.

-------------------

 

When you walk through the storm
hold your head up high
and don't be afraid of the dark.
At the end of the storm
there's a golden sky
and the sweet silver song of a lark.

Walk on, through the wind.
Walk on, through the rain.
Though your dreams be tossed and blown.
Walk on, walk on, with hope in your heart
and you'll never walk alone.
You'll never walk alone.

Sætasti fótboltakappinn!

Þetta er sætasti strákur sem ég hef séð í Liverpool-galla. Eins og þið sjáið á hann líka sæta mömmu. Þetta er sumsé Daði Hrafn ömmustrákur með Erlu Rún mömmu sinni. Hann er í nýja gallanum sem amma keypti handa honum í London um daginn. Ekki seinna vænna að máta hann við búninginn - snuð í stíl!

Hvað er biskup að hugsa? Það er ekkert að auglýsingunni.

Guð er mesti húmoristinn - minnir mig að biskup hafi sagt landslýð ekki alls fyrir löngu. Ég man ekki hvort það var um jól eða páska - man bara að hann talaði um viðkomandi guðspjall sem "mesta brandarann". Vona að ég fari rétt með þetta.

En hvar er nú húmorinn? Biskupi er að minnsta kosti ekki skemmt. Hann hefur uppi stór orð um "smekklausa" auglýsendur sem "leggjast lágt".

Hvað er að? Þessi auglýsing er ekki móðgun við neinn. Ég tel mig vera kristna manneskju - er a.m.k. í þjóðkirkjunni og hef stundum ómakað mig á því að verja kirkjuna þegar að henni er sótt. En nú mislíkar mér ráðdeildarsemin þar á bæ. 

Það er ekkert að þessari auglýsingu. Hún rifjar upp frægasta dæmið sem hinn kristni heimur á um breyskleika og svik - aðdraganda píslargöngunnar. Hún talar beint til áhorfandans. Vissulega er verið að selja síma - en það er ekki verið að meiða neinn, eða vanhelga nokkurn hlut.

Ég man ekki betur en að í sjálfri Biblíunni sé brugðið á létta strengi -- minni til dæmis á frásagnir af Nóa gamla þar sem hann ráfar ölóður í tjald sitt skömmu áður en drottin valdi hann til þess að lifa af syndaflóðið.

Jón Gnarr hefur hugsanlega verið undir áhrifum af biblíuhúmor - nú eða minnugur orða biskups um húmor Guðs - þegar hann bað um fund og sagði biskupi frá hugmynd sinni. Mér finnst ekki rétt af biskupi að láta sér fátt um finnast á þeim fundi en viðhafa svo sterk orð þegar auglýsingin hefur litið dagsins ljós.

Það er ekkert að þessari auglýsingu - hún er bara skemmtileg.

Biskup segir nýja auglýsingu Símans smekklausa

Fúkyrðaflaumur á fótboltavelli.

Oft er talað fjálglega um uppeldisgildi íþrótta fyrir ungmenni. Ég trúi því sjálf að íþróttaiðkun barna og unglinga geri þeim gott - enda hafa flestöll mín börn stundað íþróttir (aðallega fótbolta, bæði stelpurnar og strákarnir).

Á tveim leikjum sem sonur minn lék á móti ónefndum Reykvískum liðum nú um helgina varð ég hinsvegar vitni að framkomu og orðbragði hjá þjálfurum hinna liðanna sem fékk mig til að efast um ágæti þessa uppeldisstarfs.

Í fyrra tilvikinu stóð þjálfari reykvíska liðsins á hliðarlínunni og fór ókvæðisorðum um þjálfara ísfirska liðsins svo hátt að allir nærstaddir leikmenn beggja liða heyrðu. Skammirnar voru óverðskuldaðar og einungis settar fram í því skyni að niðurlægja og grafa undan virðingu hinna ungu leikmanna fyrir þjálfara sínum. Þetta eru þrettán ára guttar. Þeir horfðu stóreygir hver á annan. Ekki veit ég hvað þeir hugsuðu - en eitt er víst að þarna var ekki gefið gott fordæmi.

Í seinna tilvikinu stóð þjálfari reykvísks liðs á hliðarlínunni og hvatti sína menn með því að líkja þeim við feitar kellingar og viðhafði ófagurt orðbragð harðla kvenfjandsamlegt. Það var líka athyglisvert að leikmenn undir stjórn þess sama þjálfara notuðu hvert tækifæri sem gafst til þess að berja í gifsið á einum Ísfirðingnum sem handleggsbrotnaði fyrir nokkru, en fékk þó að vera inn á. Þegar móðir drengsins gerði við þetta athugasemd eftir leikinn svaraði þjálfarinn því til að sá handleggsbrotni hefði ekki mátt vera inn á hvort eð var. Það má rétt vera, en þá hefði einfaldlega átt að taka drenginn út af frekar en að skemmta sér við að pína hann inni á vellinum.

Mér líka ekki þessar uppeldisaðferðir - og vona að þær heyri til undantekninga.

Hver tók ákvörðun um Grímseyjarferju?

Ég spyr: HVER tók ákvörðun um kaup á þessu gamla skipi? Svarið við þeirri spurningu mun jafnframt leiða í ljós hver það er sem ber ÁBYRGÐINA í þessu máli. Þessarar spurningar hefur hins vegar ekki verið spurt enn og henni hefur því ekki verið svarað heldur. Menn hafa komist upp með að vísa hver á annan, tala út og suður og hengja bakara fyrir smið.

Minnisblaðið sem Bjarni Harðarson, minn gamli vinnufélagi og núverandi bloggvinur, birti á heimasíðu sinni í gær, sýnir svart á hvítu hvernig menn umgangast stundum almannafé.

Undanfarið hefur nokkur umræða verið um þann ósið forstöðumanna ríkisstofnana að vaða fram úr fjárheimildum án aðhalds eða eftirlits í ráðuneytum. Víst er það landlægur fjandi. En þetta dæmi með Grímseyjarferju sýnir okkur líka að kannski liggur vandinn víðar - m.a. í sjálfu stjórnkerfinu, eins og það leggur sig.

Sumsé, ég vil fá að vita hver tók þessa ákvörðun. Það hlýtur að vera hægt að fá svar við því. Þá fyrst er kominn sá flötur á málið að láta menn standa fyrir máli sínu og axla ábyrgð.

Fjölmiðlar, fáið svar við þessari spurningu. Látið ekki þetta mál blása yfir sísvona! 

Löggæsla og virðing

  Á leið heim af Stones tónleikum um síðustu helgi  - já, og líka sem gestur á Notting Hill hátíðinni í London daginn áður - sá ég hve mikils virði það er að hafa vel sýnilega löggæslu og skipulagða mannfjöldastjórnun, þegar tugir og hundruð þúsundir manna streyma inn á eitt svæði eða út af því. 

Breska lögreglan er snillingur í þessu, og ég tek ofan fyrir henni. Lögregluþjónarnir eru bókstaflega allsstaðar, í áberandi endurskinsvestum með gjallarhorn að leiðbeina fólki, inni á lestarstöðvunum, við gatnamót, gangandi eða á hestbaki, og þar sem hætta er á að teppur myndist sveima þyrlur yfir og gefa löggæslunni á jörðu niðri fyrirmæli og upplýsingar um ástandið eins og það lítur út úr lofti. 

 Allt á þetta sér stað í mestu rólegheitum - mannfjöldinn líður áfram eins og lygn straumur. Laganna verðir leiðbeina og gefa kurteisleg fyrirmæli: "Ekki stöðva neðan við stigann, haldið áfram út á lestarpallinn. Það munu allir komast í lest - haldið áfram, ekki stöðva! Er Keith annars uppistandandi ennþá?" Þannig stjórna þeir með hægð og húmor, lauma út úr sér einni og einni athugasemd milli þess sem þeir stýra mannfjöldanum. Enginn æsingur, engar róstur - passað að hafa alla í góðu skapi, taka tillit til aðstæðna - og eftir hálftíma hefur mannmergðin leyst upp og allt er komið í fyrri skorður.

Íslenska lögreglan gæti margt af þeirri bresku lært - íslensk stjórnvöld gætu líka margt af Bretum lært, því það er auðséð á öllu að breska lögreglan er hvorki undirmönnuð né undirborguð. Það er íslenska lögreglan hinsvegar, og svo sannarlega ekki við hana sjálfa að sakast í því efni.

Síðast en ekki síst virðist breska lögreglan bera virðingu fyrir samborgurum sínum - og það skynjar almenningur úti þar.

Allir vita þó hvers breska lögreglan er megnug ef á þarf að halda; að á bak við kurteislegt fasið og rólyndið eru kraftar í kögglum, náungar sem eru harðir í horn að taka. Þeir eru bara ekkert að veifa því - gefa borgaranum séns, og beita ekki valdinu nema þeir þurfi. Flottir!

Ég held að ein helsta ástæða þess hve vel þeim gengur að hafa stjórn á aðstæðum þegar tugir þúsunda manna streyma út af fótboltaleikvangi eða tónleikahöll inn á eina neðanjarðarstöð sé eimmitt virðingin - kurteisin. Þeir þurfa ekki að sýna vald sitt.

Smærri lögregluumdæmi á sunnanverðu landinu ættu endilega að taka það viðhorf sér til fyrirmyndar.