Skortstöður - gengisvísitala - úrvalsvísitala - "grænt" útlit ??

 Þessa dagana eru íslenskir fjölmiðlar vaðandi í fjármálafréttum. Allt í einu er ég orðin æsispennt yfir stöðu mála, og fylgist áfjáð með sveiflum gengisins, stýrivaxtahækkunum og úrvalsvísitölu ... og, og ... ööö ... skil ekki neitt í neinu.

Hvernig á svona meðalgreind manneskja með venjulegt máluppeldi annars að botna upp eða niður í þungum ásökunum á hendur fjárfesta um að þeir taki skortstöður í íslenskum hlutabréfum og skuldatryggingum. Hvað er það þegar menn "keyra skuldatryggingaálagið upp"? Og hvernig á maður að botna í þessu með hækkun gengisvísitölu sem þýðir lækkun gengis en hækkun verðlags?

Svo féll mér nú allur ketill í eld þegar ég las í einni af fjölmörgu fjármálafréttum vefmiðla í dag að það hafi verið "grænt" um að litast í Kauphöll Íslands við lokun markaða enda hafi úrvalsvísitalan endað  í 5450 stigum og hækkað um 0,40 prósent.

Skyldu blaðamenn sjálfir botna eitthvað í þessu? Spyr sú sem ekki veit .

Athugasemdir

[Svanur Heiðar Hauksson, 10.4.2008 kl. 11:47]

Ég er alveg sammála þér í þessu efni. Almenningur skilur þetta ekki. Ég hef lesið það sem þú skrifar nánast frá upphafi og finnst mér þú hafa margt til málana að leggja og er það gott.

Kveðja Svanurinn.

[ST (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 11:54]

Sem nemi í fjármálafræðum og áhugamaður um fréttir þá finnst mér alltaf jafn merkilegt að fletta blöðunum og sjá þar hugtökum eins og "skuldatrygginarálagi" og "skortstöðum" slengt fram eins og almenningur eigi að þekkja þau.

Þetta eru ekki flókin hugtök í sjálfu sér, þegar þau eru útskýrð, en það er einmitt vandinn - flest hugtök eru óskiljanleg ef það maður hefur ekki fengið útskýringu á þeim. Því miður er ekki oft sem maður rekst á útskýringar í blöðunum eða netmiðlum á þessum hugtökum.

Það læðist að mér sá grunur að blaðamenn hafi ekki mikla þekkingu á flestum þessum hugtökum. Það er svo sem skiljanlegt í sjálfu sér, því bankageirinn er tiltölulega nýr af nálinni hér á landi og því væntanlega ekki hingað til borgað sig fyrir blaðamenn að eyða orku í að mennta sig í þessum fræðum, en þó mjög miður því óupplýst umræða um þessi mál gerir almenningi meira ógagn en gagn að ég held.

Ég er þeirrar skoðunar að það fræða alla í efri bekkjum grunnskóla um verðbólgu, atvinnuleysi og vexti.

 Þetta eru hugtök sem er algjörlega nauðsynleg fyrir almenning að þekkja til að hann "hengi ekki bakara fyrir smið". Það væri nóg að renna rétt aðeins yfir hvað þessir hlutir eru og hvernig þeir tengjast innbyrðis. (Ég er þó ekki að halda því fram að það eigi að fara yfir skortsölu og skuldatrygginarálag í grunnskólum.)

  p.s. Ef þú ert forvitin þá hvet ég þig til að nota mátt Google. Prófaðu að skrifa inn "skortsala" og þá ætti að dúkka upp skýring á hugtakinu.

[Sævar Helgason, 10.4.2008 kl. 12:07]

Þett virðist vera einhverskonar málýska sem þeir tala saman á þarna í peningageiranum.  Skyldi málið sem þeir tala vera fjármál ?  Hvað veit ég .

[Júlía B. (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 13:57]

Sæl Ólína,

ég vil byrja á að þakka þér fyrir fróðlegar og skemmtilegar færslur, sem ég hef fylgst með nú um hríð, eða frá því ég flutti til baka til Íslands fyrir stuttu eftir 5 ár í útlöndum. Og sérstaklega fyrir pælingarnar í þessari færslu, en ég hef eimitt velt því fyrir mér sjálf síðan ég kom til baka hvort ég hefði virkilega tapað svo miklu af móðurmálinu að ég væri hætt að skilja fréttir!

Ég myndi vilja fá lítil "faktabox" eins og fylgir helstu fréttum í Politiken, þar sem hugtök og þvíumlíkt eru útskýrð fyrir almenningi. Það væri lítið mál fyrir blaðamenn að skella einu slíku með hverri frétt - ef þeir vissu hvað þeir væru að skrifa um.

[Theódór Norðkvist, 10.4.2008 kl. 15:20]

Fjármál, góður þessi! Ég tek undir það með Ólínu að það er erfitt fyrir venjulegt fólk að skilja þetta, hvernig sem við skilgreinum það hugtak. Fjármálageirinn er heill heimur og mjög flókinn.

Ég held að sumt fólk í þeim geira haldi að peningarnir verði til á internetinu, eða í útprentunum skuldabréfa og viðskiptasamninga. Við megum ekki gleyma að fjármunirnir verða til með striti og hugviti fólksins, en ekki með talnaleikfimi kaupahéðna, nema þá einna helst pappírsgóðærið margrædda.

[Gunnar Axel Axelsson, 10.4.2008 kl. 15:33]

Mikið rétt Ólína, þetta eru hugtök sem hinn almenni borgari hefur hingað til ekki verið mikið að velta sér uppúr. það er þó ekki þar með sagt að þetta séu ný hugtök eða nýjungar í málfari sbr. "grænt um að litast", heldur ert þú nú líklega farin að veita þessum fréttum meiri athygli en þú gerðir áður. Það er þó varla nokkur ástæða til að missa svefn yfir því að þekkja þetta ekki allt uppá tíu, ekki frekar en að við ætlumst til þess að viðskiptafræðingarnir séu alltaf með allt á hreinu þegar rætt er um bókmenntir eða líffræði.

En aftur að þessu græna, þ.e. "grænt um að litast", þá er það nú ekki flóknara en svo að hækkanir eru yfirleitt táknaðar með grænum lit, s.s. græn ör sem vísar upp og sömuleiðis lækkanir með rauðum lit. þetta er því ekki nein sérstök geimvísindi,,bara dæmi um slangur sem á uppruna sinn úr þessum tiltekna menningarkima.

Kveðja í Hafnarfirðinum

Gunnar Axel

[G. Tómas Gunnarsson, 10.4.2008 kl. 15:43]

Það er hægt að taka undir það að þörf er á að kenna meira um fjármál, t.d. í framhaldsskólum landsins.  Fjármál 102, 202 og 302, væru næsta víst þarfir áfangar.

En á Vísi hefur oft mátt finna orðskýringar, s.s. þessa.  Það sem vantar þó að það hjá þeim er að halda þeim saman á einum aðgengilegum stað.

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 16:16]

Skortur enginn á skuldum,
skítlegar fréttir við þuldum,
mógúla undir við muldum,
margt í fréttunum huldum.

[bb (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 16:18]

Hér er gagnlegur tengill fyrir áhugasama. 

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 10.4.2008 kl. 19:22]

Bestu  þakkir fyrir að sálusorga mig í þessum vanda "fjármálsins" sem Sævar nefnir svo skemmtilega - og fræða mig til dæmis um "græna" útlitið, Gunnar Axel.

Ég þakka Tómasi og bb líka fyrir ágæta tengla sem ég hef smellt á  nú þegar, og er fróðari um ýmislegt.

Og þó ... ég er litlu nær um "skortstöður"  og það hvernig maður "keyrir upp skuldatryggingaálag". En hvað um það? Maður "lærir svo lengi sem lifir." Ég ætla að rannsaka málið, og hlakka til að komast að þessu.

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 20:12]

Gylfi Magnússon, hlaupari og kennari í hagfræði við Háskóla Íslands (og öfugt):

"Skortstaða er íslensk þýðing á enska hugtakinu short position. Það er notað í fjármálum til að lýsa því þegar fyrirtæki eða einstaklingur hefur fengið eign að láni og selt hana til þriðja aðila. Til dæmis gæti Björn lánað Ara hlutabréf í Hlut hf. að nafnvirði ein milljón króna og Ari selt Dóru bréfin. Þar með hefur Ari skortstöðu í Hlut hf. Skortstaða Ara er sögð nafnverð bréfanna sem hann seldi en átti ekki, það er ein milljón.

Andstaðan við skortstöðu er gnóttstaða sem er íslensk þýðing á enska hugtakinu long position. Í dæminu að framan hafa bæði Björn og Dóra gnóttstöðu í Hlut hf.

Þeir sem taka skortstöðu í ákveðnum eignum, til dæmis hlutabréfum tiltekins fyrirtækis, eru í raun að veðja á að verðþróun þeirra verði óhagstæð, þau lækki í verði eða hækki að minnsta kosti minna en aðrar eignir. Ef bréfin hækka í verði þá verða þeir sem tekið hafa skortstöðu að greiða meira fyrir að losna úr skortstöðunni en þeir fengu þegar þeir seldu bréfin á sínum tíma. Það getur því verið áhættusamt að taka skortstöðu. Það getur líka verið áhættusamt að lána eignir til aðila sem ætlar að taka skortstöðu í þeim því að einhverjar líkur eru á því að sá sem tekur skortstöðuna geti ekki endurgreitt lánið."

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 20:25]

Skuldatryggingarálag mælir hversu mikið það kostar fyrir fjárfesta að kaupa tryggingu gegn því að útgefandi viðkomandi skuldabréfs geti ekki staðið við skuldbindingar sínar. Þessi kostnaður er mældur sem álag ofan á grunnvexti og álagið er almennt talið vera einn besti mælikvarðinn á þau markaðskjör sem bankar standa frammi fyrir á alþjóðlegum skuldabréfamörkuðum.

Landslagið á fjármálamörkuðum hefur gjörbreyst undanfarin misseri og langt er síðan horfur á fjármálamörkuðum og alþjóðlegum efnahagsmálum hafa verið jafn ótryggar og nú. Allt frá því að lausafjárkreppan kom upp á yfirborðið síðastliðið sumar hefur aðgangur fjármálastofnana að lánsfé dregist verulega saman og álag á skuldabréf bankanna hækkað að sama skapi. (Sjá mbl.is)

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 20:36]

Allt er vænt sem vel er grænt.

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 10.4.2008 kl. 21:04]

Snillingur er þú Steini Briem.  Takk fyrir þennan fróðleik.

NÚ er ég snöggtum betur að mér en áður.

[Hagbarður, 10.4.2008 kl. 21:07]

Ég held að það ætti að kenna grunnþætti í fjármálum þegar á fyrstu stigum grunnskólanámsins og fylgja þeirri fræðslu eftir í gegnum allan grunnskólann. Börn eru jú þau sem oft spara en mörg þeirra eru komin með yfirdrátt þegar grunskóla líkur. Hvar í heiminum hafa stórar ferðatöskur selst upp nema hér á landi þegar fólk heldur í erlenda kaupleiðangra. Það vantar fyrirhyggju og sparnað hér á landi.

[Steini Briem (IP-tala skráð) 10.4.2008 kl. 21:57]

De rien, Madame Þorvarðardóttir. Ekki nenni ég að lesa þessa vitleysu alla.

[Þóra Sigurðardóttir, 10.4.2008 kl. 23:23]

Ólína mín, það er eina sem ég skil um stýrivexti er: að yfirdráttarheimilin mín hækkar og raðgreiðslur á Vísa. Sem auðvitað eru mér í  óhag. Semsagt óverðtryggð lán. Ég sem hélt að þetta væru ekki lán heldur.... smá greiði hjá bönkunum

[Marta B Helgadóttir, 13.4.2008 kl. 10:16]

Sæl Ólína. Nú er bókaspjallið hafið á síðunni minni

[Ása (IP-tala skráð) 13.4.2008 kl. 18:36]

Ég verð að viðurkenna að ég tek allan fréttaflutning með fyrirvara af þessum málum - mér finnst fjölmiðlar alltof oft flasa um ráð fram í málaflutningi.

[Lára Hanna Einarsdóttir, 13.4.2008 kl. 20:26]

Ég mæli með að fólk hlusti á þennan þátt - Krossgötur Hjálmars Sveinssonar frá í gær. Í þættinum er einmitt leitað skýringa á ýmsum orðum sem notuð eru í fjármálaheiminum - og fjallað er um margt fleira áhugavert eins og ævinlega.