Söguleg stund

Já - við erum á leið í aðildarviðræður. Þetta er stór dagur.

Alþingi Íslendinga hefur ákveðið að kjörnir fulltrúar fólksins, setji af stað lýðræðislega málsmeðferð í einu veigamesta hagsmunamáli þjóðarinnar á síðari tímum.

Alþingi sjálft hefur ákveðið að beita þingræðinu til þess að tryggja lýðræðið - svo þjóðin geti átt síðasta orðið um lyktir þessa mikilvæga hagsmunamáls í þjóðaratkvæðagreiðslu.

 Þetta er sögulegt tækifæri fyrir Alþingi Íslendinga til þess að sýna í verki ómetanlegt fordæmi um framkvæmd sjálfs lýðræðisins.

Ég trúi því að aðild Íslendinga að ESB yrði heillaspor fyrir þjóðina. Við Íslendingar verðum að stíga markviss skref í átt til stöðugra efnahagslífs og bættra lífskjara  á Ísland. Innganga í Evrópusambandið gæti ennfremur verið liður í því  að styrkja stjórnsýslu okkar, bæta viðskiptaumhverfi, efla byggðaþróun, sjálfbærari og vistvænni framleiðsluhætti og skapa fjölbreyttari menntunarkosti og atvinnumöguleika fyrir ungt fólk

Þetta er sú framtíðarsýn sem við jafnaðarmenn höfum hafa fram að færa.

Hversu raunhæf vonin er verður aðeins leitt  í ljós með aðildarumsókn og síðan þeim samningsdrögum sem af henni leiðir. Sú vinna er eftir og afrakstur hennar er í raun eina  haldbæra vísbendingin sem  við getum fengið um þá möguleika sem innganga í ESB getur falið í sér fyrir okkur sem þjóð.

Það er verkefnið sem bíður okkar nú.

Samþykkt að senda inn umsókn

Hér er ESB um ESB frá ESB til ESB

 Evrópusambandsumræðan er allsráðandi í þinginu í dag - spenna í lofti. Sjálf ætlaði ég ekki að tjá mig mikið í þessum hluta umræðunnar, en þó fór svo að lokum að ég blandaði mér í hana.

Sjá hér.

Enn er ekki ljóst hvort tekst að ljúka umræðunni og greiða atkvæði í dag eða kvöld - það skýrist á næstu klukkustundum.

Mikill hluti dagsins hefur farið í írafárið sem reis í morgun vegna skýrslu nokkurrar sem enn mun ekki vera orðin að fullkominni skýrslu, heldur vinnuplagg á þessu stigi. Hún var unnin fyrir "stjórnvöld og hagsmunasamtök bænda"  í því skyni að máta íslenskan landbúnað við "finnsku leiðina" svokölluðu ef kæmi til Evrópusambandsaðildar. Nú hefur þetta gagn verið gert opinbert og í fljótu bragði verður ekki séð að þar séu nein hernaðarleyndarmál, nema ef vera skyldu útreikningar á stöðu landbúnaðarins. Birting þeirra útreikninga gæti hugsanlega komið sér illa fyrir hagsmuni Íslendinga í sjálfum samningaviðræðunum - sem mun vera skýringin á því hvers vegna skýrslan hefur ekki verið birt enn. En hvað um það - nú er þetta plagg uppi á borðum - og þá getur umræðan vonandi haldið áfram.

Kennitöluflakk

Það er vissulega umhugsunarefni að nýju bankarnir skuli þegjandi og hljóðalaust leggja blessun sína yfir kennitöluflakk stórskuldugra sjávarútvegsfyrirtækja eins og fréttir hafa verið um að undanförnu. Fyrr í vor var greint frá kennitölubreytingum sjávarútvegsfyrirtækis á Snæfellsnesi, nú um helgina var sagt frá kennitölubreytingum stórskuldugs sjávarútvegsfyrirtækis á Vestfjörðum. Fram kom að breytingin var gerð með vitund og samþykki Nýja Landsbankans og Íslandsbanka. Gjörningurinn þýðir að eignir og rekstur eru flutt yfir á nýja kennitölu - skuldirnar verða eftir á þeirri gömlu.

 Þetta eru ekki vinnubrögðin sem þjóðin vænti af nýju bönkunum, þori ég að fullyrða. Því beindi ég þeirri fyrirspurn til viðskiptaráðherra í fyrirspurnartíma í morgun hvort stjórnvöld hafi sett stjórnum nýju bankanna reglur eða stefnu að vinna eftir varðandi kennitöluskipti skuldugra fyrirtækja. Í máli viðskiptaráðherra kom fram að svo er ekki - það er miður, enda augljóst að þess gerist nú full þörf. Nýju bankarnir eru nú reknir á ábyrgð hins opinbera sem skipar þeim stjórnir, og því ættu að vera hæg heimatökin að móta siðareglur eða önnur ásættanleg viðmið í þessu efni.

http://www.althingi.is/altext/hlusta.php?lidur=lid20090713T152015&horfa=1

Engar reglur um kennitöluflakk

Minning um Blíðu

 Blíða var eftirminnilegur hundur. Fáir hundar voru ljúfari eða skemmtilegri ef því var að skipta - og fáir hundar voru sjálfstæðari og fyrirferðarmeiri þegar sá gállinn var á henni. Eins og allir eftirminnilegir persónuleikar gerði hún kröfur til eigenda sinna, lét vita af sér, en var eins og hugur manns þess á milli. Hún var ekki allra. En við náðum vel saman, ég og hún.

Blíða var þjálfuð sem björgunarhundur í tvö ár. Hún tók C-próf í vetrarleit vorið 2007, þá eins og hálfs árs gömul. Henni gekk vel í leitarþjálfuninni framan af, en svo kom í ljóst að hún var ekki nógu sterk fyrir þessa þjálfun. Hún fór að veikjast ítrekað á æfingum og sýna ýmis merki þess að ráða ekki við verkefnið. Síðastliðið sumar lauk hún ferli sínum sjálf með eftirminnilegum hætti þegar hún beinlínis fór í "verkfall" á miðju námskeiði og var ekki æfð meira eftir það.

Ég fékk mér annan hund til að þjálfa - hvolpinn Skutul sem nú er ársgamall. Blíða aðstoðaði mig við uppeldið á honum og gerði það vel. Hún kenndi honum að hlýða manninum og var honum framan af sem besta móðir. En svo óx hann henni yfir höfuð, og samkomulagið versnaði.

Loks varð ég að láta hana frá mér - það gekk ekki að hafa tvo ráðríka hunda á heimilinu, þar af annan í vandasamri þjálfun sem krafðist allrar minnar athygli.

Hún fékk gott heimili norður í Skagafirði hjá fólki sem hafði átt bróður hennar en misst hann fyrir bíl. Þau tóku Blíðu að sér, og í fyrstu gekk allt vel. En það var annar hundur á heimilinu og þeim samdi aldrei. Hún varð taugaveikluð og óörugg um stöðu sína, gelti meira en góðu hófi gegndi, og þetta gekk einfaldlega ekki upp. Þegar hún svo sýndi sig í því að urra að barnabarninu í fjölskyldunni, var ákveðið að láta hana fara. Ég skil þá ákvörðun, og úr því ég gat ekki tekið við henni aftur var betra að láta hana sofna en vita af henni á flakki milli eigenda.

Nú hvílir hún við hlið bróður síns norður í Skagafirði.

Já, Blíða var eftirminnilegur hundur. Á góðum stundum

 

var hún mikill félagi og engan hund hef ég séð fegurri á hlaupum en hana. Þannig geymi ég mynd hennar í huga mér, og sé hana nú í anda hlaupa tignarlegri en nokkru sinni fyrr um gresjurnar á hinum eilífu veiðilendum.

Blessuð sé minning Blíðu.

 

Allt upp á borðið

 Sérstakur saksóknari hefur látið til sín taka undanfarna daga í samvinnu við lögreglu og fjármálaeftirlit. Húsleitir hafa verið gerðar á ýmsum stöðum í tengslum við rannsókn embættisins á fjárfestingum og lánastarfsemi nokkurra fyrirtækja, nú síðast Sjóvár og Milestone með aðkomu Askar Capital. Mun vera um "verulega fjárhagslega hagsmuni" að ræða.

Almenningur tekur þessum tiltektum sérstaks saksóknara fagnandi, enda gætir vaxandi óþreyju eftir aðgerðum. Margir óttast þó að svo langur tími sé liðinn frá hruninu að þeir sem eitthvað höfðu að fela hafi nú þegar falið það - enda hafi þeim hinum sömu gefist til þess rúmur tími.

Sú töf sem varð á því að fyrsta húsleitin var gerð kann að skýrast af ýmsu. Vandasamur undirbúingur getur verið ein ástæða.

Vera kann einnig að stjórnkerfið sjálft sé svifaseint og illa "smurt" til þess að takast á við viðamiklar rannsóknir á borð við stórfelld auðgunar- og efnahagsbrot. Kannski erum við Íslendingar - í allri okkar ágóðasókn og fjármálaframhleypni - of miklir einfeldningar til þess að sjá í hendi, hvað þá að takast á við, brot af þeim toga sem hér er um vélað. Enda þarf ímyndunarafl til þess að gera sér í hugarlund hringavitleysuna sem átti sér stað í fjármálaþenslunni þar sem eigna- og krosseignatengslin voru óskiljanleg orðin. Fjármögnunarleiðirnar sömuleiðis eins og rakið var í Kastljósi nú á þriðjudaginn vegna bankana: Kaup á banka A fjármögnuð með því að taka lán í banka B, og til að greiða það lán var aftur farið í banka A og tekið lán ...

Tregðan í kerfinu á sér þó líklega enn djúpstæðari orsakir sem teygja sig inn í stjórnsýsluna og sjálf stjórnmálin. Það eru fjölskyldu- og hagsmunatengslin, þessir ósýnilegu þræðir sem ofist hafa um hvern kima samfélagsins: Inn í stjórnmálaflokkana, atvinnulífið, fjölskyldurnar, félagasamtökin, þar sem "maður þekkir mann" og kynnir þann mann (karl eða konu) fyrir öðrum, sem býður manni í veiðitúr, og maður veitir manni lán með veði í hlutabréfunum sjálfum og lánið má afskrifa ef illa fer, og maður er fyrr en varir kominn inn að stjórnarborði fyrirtækis .... og svo getur komið sér vel að laða þangað uppvaxandi stjórnmálamenn, bjóða þeim eignarhlut og stjórnarsetu, fá þá til að makka með ...

 "Allt upp á borðið" segir stjórnmálamaður einn daginn, en neitar þann næsta að svara spurningu um 900 mkr lánafyrirgreiðslu til maka og hugsanleg innherjaviðskipti. Annar tekur hraustlega til máls um pólitísk tengsl en reiðist um leið og minnst er á hans eign fjölskyldu- og fjármálatengsl. Sá þriðji hefur setið í stjórn olíufyrirtækis, sá fjórði hefur stýrt fjárfestingabanka í þrot, sá fimmti nýtur góðs af fjölskyldu og venslatengslum inn í atvinnulífið, sá sjötti líka ...

Þannig liggja þræðirnir í okkar litla samfélagi - þeir eru þéttriðið hagsmunanet.

Sérstakur saksóknari á mikið verk fyrir höndum að fá það "allt upp á borðið".

 ---------------

PS: Þessi grein birtist í Viðskiptablaðinu í dag.

Sól á fjörðum sindrar

 Í dag hefur veðurblíðan leikið við okkur Vestfirðinga - það var ekki amalegt að horfa yfir lognkyrran og sólgylltan fjörðinn snemma í morgun.  Morgnarnir eru alltaf fallegastir, finnst mér.

Á svona degi er vel við hæfi að taka bloggfrí - verðskuldað bloggsumarfrí.

Ég veit ekkert hvenær ég má vera að því að koma inn aftur - það kemur bara í ljós.

Á meðan læt ég standa ljóðið sem varð til hjá okkur mæðgum - mér og mömmu - þegar við heimsóttum Rauðasandinn í fyrrasumar, sælla minninga. Þá var veðurblíða líkt og nú þegar andinn kom yfir okkur. Þetta var afraksturinn:

Sól á fjörðum sindrar.
Sveipar gullnum ljóma
ljóssins tíbrá, tindrar
tún í fullum blóma.

Að hamraveggnum háa
hneigist fífan ljósa.
Brotnar aldan bláa
brött við sjávarósa.

Strýkur blærinn stráin,
stör á grónum hjalla.
Í fossi fellur áin
fram um hamrastalla.

Yfir landi liggur
ljómi sumardagsins,
hugur enginn hyggur
húmkul sólarlagsins.

Hvernig úthafsrækja verður að þorski

 Framkvæmdastjóri LÍÚ sakar mig um þekkingarskort þegar ég held því fram að braskað sé með úthafsrækju þannig að hún geti orðið að þorski.

Málið hefur verið til umræðu á Morgunvaktinni á Rás-2 tvo undanfarna morgna, þar sem ég og Friðrik J. Arngrímsson höfum verið viðmælendur sitt hvorn daginn. Framkvæmdastjóri útvegsmanna reyndi að snúa sig út úr  gagnrýni á braskið í kvótakerfinu með því að veitast að þeim sem bera hana á borð, gera lítið úr þekkingu þeirra, saka þá um annarleg sjónarmið o.s.frv. Hann um það.

Nú ætla ég að útskýra hvernig úthafsrækja getur orðið að þorski.

Útgerðir hafa leyfi til þess að leigja til sín og frá sér kvóta. Þær geta einnig geymt kvóta og fært hann milli tegunda í vissum mæli. Í þessu tilviki snýst málið um að leigja til sín ódýra tegund og skapa sér þannig rétt til þess að leigja frá sér aðra dýrari tegund og hagnast á mismuninum.

Fisktegundirnar eru nefnilega misverðmætar þegar þær koma upp úr sjónum. Þorskur er t.d. helmingi þyngri á metum en rækja, og því er tonn af rækju ríflega hálft þorskígildistonn (stuðullinn er reyndar 0,57 en við skulum miða við 0,50 til að einfalda dæmið hér á eftir).

Útgerðir geta leigt frá sér allt að helming þess kvóta sem þær hafa til ráðstöfunar. Þorskurinn er verðmætastur og því borgar sig að leigja sem mest út af honum.

Nú er útgerð með 100 tonn af þorski til ráðstöfunar. Hún hefur veitt 75 tonn og ákveður að leigja frá sér 25 tonn. Vegna helmingsreglunnar þarf hún að sýna fram á að hún eigi 50 þorskígildistonn umfram það sem veitt hefur verið - þ.e. helmingi meira en það sem ætlunin er að leigja út. Þessi 50 þosrskígildistonn gætu t.d. verið 100 tonn af einhverri tegund sem er metin hálfgildi þorsks.

Við skulum segja að það sé úthafsrækja. Útgerðarmaðurinn leigir því til sín 100 tonn af úthafsrækju.

Nú man ég ekki leiguverðið á úthafsrækju, en 2-3 kr/kg eru nærri lagi. Úgerðin borgar því allt að 300 þús fyrir þessi 100 tonn. Þau gera útgerðinni kleift að leigja frá sér 25 tonn af þorski fyrir 200 kr/kg. Það gerir 4 milljónir króna í innkomu. Hagnaðurinn í þessu upphugsaða dæmi er þá 3,7 mkr, sem er auðvitað ekki nákvæm tala, en gefur þó nokkuð góða hugmynd.

Það er því vel skiljanlegt að menn vilji frekar nota úthafsrækjukvótann með þessum hætti heldur en að veiða hann - þetta borgar sig fyrir útgerðina.

Þannig kallar kerfið sjálft á braskið!

Annað form á kvótabraski eru tegundatilfærslurnar, þegar ein tegund er veidd í nafni annarrar, af því að útgerðin hefur heimild til þess að færa tegundir á milli upp að vissu marki. Slíkar tilfærslur geta því leitt til umframveiða í ákveðnum tegundum, eins og t.d. á ufsa.

Þriðja form brasksins er svo geymslurétturinn sem felst í því að menn geta geymt allt að 30% óveidds kvóta milli ára (nokkuð sem Einar K. Guðfinnsson  fv. sjávarútvegsráðherra jók úr 20% í tæpan þriðjung um síðustu áramót). Þetta er sögð skýringin á því að kvóti fæst ekki leigður eins og sakir standa því að útgerðirnar "halda að sér höndum" eins og það heitir. Grunur hefur vaknað um að það sé vísvitandi gert til að skapa þrýsting á stjórnvöld vegna fyrirhugaðrar fyrningarleiðar. En það er önnur umræða.

Niðurstaðan: Kerfið er farið að vinna gegn tilgangi sínum, þ.e, verndun og hagkvæmri nýtingu fiskistofna.

Kerfinu verður að breyta.

Tíu spurningar og svör um Ice-save

Að undanförnu hafa streymt inn til mín fjölmargar spurningar og athugasemdir varðandi Ice-save samninginn. Ég hef verið að vinsa úr þessu efni þau meginatriði sem ég sjálf hef viljað ígrunda betur og afla nánari upplýsinga um, m.a. með því að senda fyrirspurnir til frumvarpshöfunda og starfsmanna stjórnsýslunnar. Í tilefni þess að nú stendur yfir í þinginu fyrsta umræðan um ríkisábyrgðina í Ice-save málinu, þá vil ég nú deila með ykkur, lesendur góðir, þeim svörum sem ég hef fengið við tíu spurningum. Svörin læt ég birtast hér óbreytt:

1)  Vaxtagreiðslur af Icesave láninu munu koma úr sjóðum ríkissjóðs en ekki af sölu eigna Icesave. Reglan er sú að vextir eru ekki forgangskröfur í þrotabú. Hví skyldu þá aðrir kröfuhafar  samþykkja að hærri fjárhæð en sem nemur höfuðstól innlánskrafna sé ráðstafað af sölu eigna Landsbankans?
 
Svar: Það er rétt að vextir af kröfu á hendur fjármálafyrirtæki í slitameðferð eru eftirstæðar kröfur eftir úrskurðardag, sem er í tilviki Landsbankans 22. apríl 2009. Hins vegar ber að líta á það að eignir Landsbankans bera vexti, sem verða að eignum búsins og er deilt út til kröfuhafa, þar á meðal Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta og þar með lækkar sú fjárhæð sem fellur á Tryggingarsjóð og íslenska ríkið. Það er heldur ekki hægt að tala um að 5.5% af 700 milljörðum falli á ríkissjóð. Hafa verður í huga að gert er ráð fyrir að úr búi Landsbankans verði úthlutað eignum á þessu sjö ára tímabili. Gert er ráð fyrir að þessar greiðslur til forgangskröfuhafa hefjist strax og kröfulýsingu er lokið og gengið hefur verið frá því hver röð kröfuhafa er og að greiðslur verði inntar af hendi a.m.k. einu sinni á ári á næstu 7 árum. Það er því langt frá því að öll upphæðin beri vexti í 7 ár.

Áætlanir hafa verið gerðar um að 75-95% af kröfum forgangskröfuhafa fáist greiddar og þó að vextir falli á íslenska ríkið er ljóst, ef þessar spár ganga eftir, að ríkið mun aðeins greiða lítinn hluta af heildarupphæðinni.

Loks er rétt að taka fram að ef hagstæðari kjör bjóðast er hægt að greiða lánið upp hvenær sem er án kostnaðar, en vandséð er að hægt sé að fá hagstæðari kjör með föstum vöxtum núna.

2) Því hefur verið haldið fram að ekki verði ekki hægt að greiða út af reikningum (vegna sölu eigna og innflæðis fjármuna Landsbankans) inn á lánin frá Bretum og Hollendingum í nóvember 2009, heldur mun seinna. Ástæðan sé  að  þó svo að lýsingafrestur verði liðinn í þrotabúið sé líklegt að einhverjir kröfuhafar muni láta á lagasetninguna reyna fyrir dómstólum og fá lögbann á greiðslu til einstakra kröfuhafa á grundvelli laganna fyrr en dómur er fallinn.  Fær þetta staðist?

Svar: Slitastjórn hefur þegar gefið út innköllun vegna kröfumeðferðar í greiðslustöðvun. Kröfulýsingarfrestur hefur verið ákveðinn 6 mánuðir frá fyrri birtingu innköllunar, eða til 30. október 2009. Eftir að kröfulýsingarfresti lýkur skal slitastjórn gera skrá um þær kröfur sem lýst er. Jafnframt skal slitastjórn taka afstöðu til einstakra krafna og upplýsa um þá afstöðu í kröfuskránni.

Eftir að kröfulýsingarfresti lýkur skal slitastjórn gera skrá um þær kröfur sem lýst er. Jafnframt skal slitastjórn taka afstöðu til einstakra krafna og upplýsa um þá afstöðu í kröfuskránni. Kröfuhafi sem ekki unir afstöðu slitastjórnar til kröfu sinnar þarf að lýsa yfir mótmælum. Slitastjórn skal reyna að jafna ágreining sem kann að koma upp á fundinum. Takist það ekki skal haldinn sérstakur fundur með þeim sem hlut eiga að máli og ef ekki tekst að jafna ágreining þar skal slitastjórn vísa málinu til héraðsdóms. 

Eftir kröfuhafafund slitastjórnar er slitastjórn heimilt að greiða viðurkenndar kröfur að hluta eða að fullu skv. 6. mgr. 102. gr. laganna. Það er háð ákveðnum skilyrðum. Í fyrsta lagi má eingöngu greiða viðurkenndar kröfur. Í öðru lagi þarf að tryggja að eignir bankans dugi til að greiða öllum hliðsettum kröfuhöfum jafn háa greiðslu í hlutfalli við kröfufjárhæðir. Í þriðja lagi þarf að gera ráð fyrir að fjármunir séu til staðar til að greiða kröfur sem ekki hefur endanlega verið leyst úr ágreiningi um. Með lagabreytingu nr. 61/2009 var bætt svofelldu bráðabirgðaákvæði við lögin: ,,Þrátt fyrir ákvæði 6. mgr. 102. gr. er skilanefnd fjármálafyrirtækis, sem naut heimildar til greiðslustöðvunar við gildistöku laga nr. 44/2009 , um breyting á lögum nr. 161/2002, um fjármálafyrirtæki, sbr. ákvæði til bráðabirgða II, heimilt, á tímabilinu frá gildistöku laga þessara og þar til skilyrði eru fyrir efndum krafna á grundvelli 6. mgr. 102. gr., að greiða skuldir vegna launa, þ.m.t. laun í uppsagnarfresti, og vegna innlána sem veittur var forgangsréttur með 6. gr. laga nr. 125/2008, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga um fjármálafyrirtæki, ef víst er að nægilegt fé sé til að greiða að fullu eða í jöfnu hlutfalli kröfur sem gætu notið sömu eða hærri stöðu í skuldaröð."

Það er því ekkert í lögum sem segir að þeir megi ekki greiða laust fé út strax, en það er háð mati skilanefndar hverju sinni hvað mikið er til af fjármagni og hvað hægt er að greiða.

3)      Ef þetta verður raunin, hversu hár verður þá reikningurinn sem fellur á íslenska skattgreiðendur, án möguleika á að fá það bætt í gegnum eignir Icesave?

Svar:Það er ekki vitað á þessari stundu hve mikið fæst úr búi Landsbankans og því erfitt að segja hver endanleg tala verður. Í lánasamningum er miðað við að 75% af heildarfjárhæðinni fáist úr búi LÍ. Skilanefndin hefur spáð 83% endurheimtu og breska ráðgjafafyrirtækið CIPFA breskum ráðleggur sveitarfélögum sem áttu fé á þessum reikningum að miða við 95%.

4)  Verðmat á eignunum er  óljóst og hleypur á 10% til eða frá - eru þetta viðunandi skekkjumörk til svo langs tíma?  

Svar: Vísað er til svars við spurningu 3. Ekki er vitað um heimtur úr búi LÍ, en vonast að þær nái yfir stærstan hluta þessara skuldbindinga.

5)  Fullyrt hefur verið að fyrir hverjar 2 krónur sem innheimtast upp í þessar forgangskröfur fari 1 kr til að greiða niður lán Íslands við Breta og Hollendinga og 1 kr fari beint til þeirra þjóða.  Við séum þannig ekki að ábyrgjast eingöngu greiðslu upp á lögboðnu hámarki innlánstryggingasjóðanna, heldur einnig allt sem viðkomandi stjórnvöld greiddu umfram það.  Ef 1000 milljarðar fáist fyrir eignir Landsbankans, þá muni einungis 500 milljarðar fara til greiðslu þess láns sem ríkið ætlar að taka, hinir 500 milljarðarnir renni beint til Breta og Hollendinga til móts við það sem þær þjóðir greiddu umfram 20,000 evra hámarkstryggingu. Hverju er hér til að svara?

Svar:Heildarfjárhæð innstæðna á Icesave reikningunum í Amsterdam-útibúi Landsbankans við hrun bankans í október var 1.674.285.671 evrur. Þar af voru innstæður undir 20.887 evrum samtals 1.329.242.850 evrur, sem falla á Tryggingarsjóð innstæðueigenda og fjárfesta. Eftir standa 345.042.821 evrur sem eru utan ábyrgðar Tryggingarsjóðs innstæðueigenda. Hollensk yfirvöld (Seðlabanki Hollands, DNB) greiddu innstæðueigendum út innstæður upp að 100.000 evrum og bera þeir kostnað vegna þessa að því marki sem það er umfram lágmarkstrygginguna og fæst ekki úr þrotabúi Landsbankans. Alls áttu 469 innstæðueigendur innstæður umfram 100.000 evrur, samanlagt nemur sú upphæð 40 milljónum evra. Þessir innstæðueigendur eiga forgangskröfu í bú Landsbankans, en verða að bíða skiptaloka til að sjá hvert tap þeirra verður.
    Heildarfjárhæð innstæðna á Icesave reikningum í London-útibúi Landsbankans við hrun bankans í október nam 4.526.988.847 pundum. Þar af eru a.m.k. 2.176.988.847 pund utan ábyrgðar Tryggingarsjóðs innstæðueigenda. Um helmingur innstæðna London-útibúsins hefur því verið greiddur út af breska innstæðutryggingarsjóðnum og breska ríkinu. Breski tryggingarsjóðurinn (FSCS) greiddi innstæðueigendum upp að 50.000 pundum. Breska ríkið greiddi svo afgang innstæðnanna, þannig að almennir breskir innstæðueigendur hafa fengið innstæður sínar greiddar að fullu. Vegna þessara útgreiðslna á breska ríkið kröfu á þrotabú Landsbankans, en mun sjálft bera þann hluta sem ekki fæst úr búinu.
    Lánasamningarnir snúa aðeins að almennum innlánseigendum (e. retail deposits), þ.e. innlánum einstaklinga. Heildsöluinnlán (e. wholesale deposits), þ.e. innlán flestra fyrirtækja, félagasamtaka og stofnana, standa utan tryggingakerfa Bretlands og Hollands og falla því ekki undir lánasamningana. Í hópi þessara innlánseigenda eru mörg sveitarfélög og líknarsamtök. Fjárhæðir heildsöluinnlána í London-útibúi Landsbankans voru í október 2008 544.553.275  pund og fjöldi innlánseigenda var á annað hundrað. Í Amsterdam-útibúinu voru um 30 heildsöluinnstæðueigendur. Fjárhæð innlána þeirra var 250.133.293  evrur. Þessir innlánseigendur njóta íslenskrar lágmarkstryggingar (20.887 evrur) og munu fá greitt úr þrotabúi Landsbankans eins og aðrir forgangskröfuhafar eftir því sem skiptum vindur fram.

Það er því langt frá því að Ísland beri allar byrðar varðandi Icesave. Það er hins vegar eðlilegt að allar kröfur sem byggjast á innstæðum njóti sömu rétthæðar í búi LÍ og því eiga þessir aðilar jafnstæðar kröfur á hendur LÍ.

6) Enn er óljóst hvaða eignir íslenska ríkisins eru aðfararhæfar komi til greiðslufalls.  Lögspekingar eru á öndverðum meiði í þessu máli - en ætti sú óvissa ekki einmitt að nægja til þess að hafna þessum samningi og fá nákvæmlega úr því skorið hvaða eignir eru undir og hverjar ekki?

Svar: Í báðum samningum er ákvæði um að rísi ágreiningur um efni þeirra skuli um slíkt fara eftir breskum lögum. Það er venja í alþjóðlegum lánasamningum að um ágreining gildi annað hvort lög þess ríkis sem veitir lánið eða bresk lög, sem skýrist af stöðu London sem alþjóðlegrar fjármálamiðstöðvar. Það varð að samkomulagi milli aðila að um bæði hollenska og breska lánasamninginn giltu bresk lög og bresk lögsaga. Í því felst að hægt er að bera ágreining um túlkun og framkvæmd samninganna fyrir breska dómstóla, eða aðra dómstóla sem hafa lögsögu, en þá ber jafnframt að leggja bresk lög til grundvallar.

Íslenska ríkið nýtur að þjóðarétti friðhelgisréttinda í lögsögu annarra ríkja. Þessi friðhelgisréttindi stæðu í vegi fyrir lagalegri úrlausn deilumála vegna samningsins ef ekkert væri að gert. Það er föst venja í lánasamningum milli ríkja að víkja slíkum friðhelgisréttindum til hliðar. Dæmi um slíkt er að finna í MTN lánaramma ríkissjóðs, en síðustu ár hafa flest erlend lán ríkissjóðs verið tekin á grundvelli þess samnings. Slík ákvæði hafa eðli málsins samkvæmt eingöngu gildi þar sem friðhelgi er til staðar, þ.e. í lögsögu erlendra ríkja. Án slíks fráfalls væri ekki hægt að stefna máli, né reka það, fyrir umsömdum dómstóli.

Með þessum ákvæðum falla tryggingarsjóðurinn og Ísland frá hugsanlegum friðhelgisrétti í lögsögu annarra ríkja. Slíkt fráfall réttinda á einnig við um eignir tryggingarsjóðsins og íslenska ríkisins erlendis. En þess ber auðvitað að geta að nær óþekkt er að ríki beiti hvert annað fullnustuaðgerðum af því tagi að gengið sé að eigum skuldara. Ástæða er til að árétta að eignir utanríkisþjónustunnar eru varðar af ákvæðum Vínarsamningsins um stjórnmálatengsl og að samkvæmt breskum lögum eru seðlabankar erlendra ríkja sérstakir lögaðilar og verður því ekki gengið að eignum þeirra nema skuldbindingar hvíli beint á þeim. Seðlabankinn er ekki aðili að þessum samningum og getur því ekki orðið ábyrgur fyrir þeim skuldbindingum sem í samningunum felast. Ákvæði þessi hafa sem slík engin áhrif að innanlandsrétti og fela því ekki í sér sjálfstæðar heimildir til handa lánveitendum til að ganga að eigum íslenska ríkisins á Íslandi. Um það efni gilda almennar reglur, þar með talið undantekningar vegna eigna sem eru órjúfanlegur þáttur í rækslu hlutverks íslenska ríkisins sem fullvalda ríkis.

7) Þá er óljóst hver á að vera umsýsluaðili með þeim eignum sem ganga eiga upp í skuldina.  Ef það á að vera skilanefnd Landsbankans, þá er hún ekki í vinnu fyrir íslenska ríkið heldur fyrir kröfuhafa.  Í ljósi þess að innlánseigendur eru að fullu tryggðir með því frumvarpi sem leggja á fram, þá er skilanefndin í raun og veru í vinnu fyrir alla hina kröfuhafana.  Skilanefnd verður því uppálagt að fá eins hátt verð fyrir hverja einustu eign, á meðan ríkið myndi vilja selja eignir út á föstu verði eins fljótt og vera má (ríkið myndi vita hvaða verð nægði, og myndi reyna að fá það verð eins fljótt og mögulegt væri til að greiða niður skuld við Breta og Hollendinga eins hratt og hægt er til að lágmarka vaxtakostnað). Er ekki hætt við því að þar sem aðrir kröfuhafar munu ekki njóta andvirðis sölunnar nema umfram það fasta verð, muni þeir leggja áherslu á að flýta sér hægt og fá sem allra hæsta verð fyrir eignina, sér í lagi ef vextir af Icesave láninu eru ekki forgangskrafa í bú Landsbankans? Er ekki kominn þarna upp mögulegur hagsmunaárekstur sem bitnar á skattgreiðendum?

Svar: Ljóst er að það er skilanefnd Landsbankans sem er vörsluaðili eigna LÍ samkvæmt lögum. Þeim verður ekki breytt um þetta. Skilanefnd á samkvæmt lögum að gæta hagsmuna allra kröfuhafa. Það verður ekki séð að hagsmunir íslenska ríkisins og Tryggingarsjóðs séu aðrir en annarra kröfuhafa. Þessir aðilar vilja fá sem hæst verð fyrir eignirnar, en ekki að þær verði seldar strax á brunaútsölu.


8) Óttast menn ekki lagalega óvissu um það hvort neyðarlögin  frá í október fái staðist fyrir alþjóðlegum dómstólum? Má ekki teljast líklegt að einhverjir kröfuhafa vilji láta reyna á lögin fyrir dómstólum og niðurstaðan geti orðið  Íslandi í óhag því afleiðingarnar af því að dæma það löglegt að riðla kröfuröð eftir á myndi hafa það í för með sér að allir lánasamningar í veröldinni væru í uppnámi?

Svar: Ganga verður út frá því að neyðarlögin standist stjórnarskrá og alþjóðlega samninga sem Ísland er aðili að. Ef niðurstaðan verður önnur verður að skoða stöðu Íslands heildstætt því svo margt annað en þetta væri þá í uppnámi.


9) Ef svo fer að dæmt verði í máli á þann veg að lagasetningin hafi verið óheimil, verður íslenska ríkið þá  ekki bæði að virkja ríkisábyrgðina að fullu til að standa við þann samning sem staðfesta á og bera skaðabótaskyldu fyrir óheyrilegar fjárhæðir?

Svar: Þessari spurningu er erfitt að svara - ganga verður út frá því að neyðarlögin standist stjórnarskrá og ekki hægt að gefa sér annað á þessari stundu.


10)   Hvað myndi gerast ef við hreinlega neituðum að staðfesta þetta plagg og færum fram á að samið yrði upp á nýtt?   Myndu Bretar og Hollendingar ekki -  hvort sem þeim myndi líka betur eða verr - þurfa að vinna með okkur í að koma eignum Landsbankans hæsta mögulega verð á hverri eign og þannig ná sínum fjármunum til baka?

Svar:Slíkt myndi leiða til algerrar einangrunar Íslands í alþjóðlegum fjármálasamskiptum og fyrir þjóð sem byggir velferð sína á greiðum útflutningsviðskiptum er slíkt einfaldlega ekki valkostur. Þess fyrir utan verður að hafa í huga að Ísland er eitt af nánustu samstarfsríkjum ESB-ríkjanna á grundvelli EES-samningsins. Í aðild Íslands að EES felast bæði rík réttindi og ríkar skyldur. ESB-ríkin hafa mjög skýra afstöðu til þess hverjar skyldur Íslands eru í Icesave málinu. Virði Ísland að vettugi umræddar skyldur sínar á innri markaði sambandsins er ljóst að þátttaka þess í EES getur verið í uppnámi.

Lokaspurningin er þá hvort hægt sé að ná samningum um betri skilmála fyrir þeim heildarlánum sem hér eru tekin. Ef samningar yrðu opnaðir aftur fæli það í sér að báðir aðilar kæmu óbundnir til samninga að nýju. Bretar og Hollendingar myndu ekki síður reyna að sækja betri niðurstöðu heldur en Ísland. Samningaviðræður myndu í besta falli taka einhverja mánuði. Allur dráttur á lokaafgreiðslu þessa máls er dýru verði keyptur fyrir Ísland vegna tengsla þess við allt endurreisnarstarf íslensks efnahagslífs.

Kjör námsmanna

 LÍN er orðið algjört grín nefnist  athyglisverð grein eftir Dagnýju Ósk Aradóttur laganema og fv formann Stúdentaráðs HÍ. Þar rekur hún fyrir lesendum kjör námsmanna sem þurfa að reiða sig á framfærslulán LÍN. Fram kemur að námslán einstaklings í eigin eða leiguhúsnæði eru 100.600 krónur á mánuði. Tekjuskerðingin er síðan 10% þannig að námsmaður sem er með 800.000 krónur í tekjur á síðasta ári (t.d. 200.000 krónur á mánuði í heildartekjur fyrir fjögurra mánaða sumarvinnu) fær 91.711 krónur á mánuði þá níu mánuði sem hann stundar námið hér heima. Þá á hann eftir að greiða húsaleigu - sem varla getur verið mikið minni en 40-50 þúsund á mánuði - sem þýðir að hann hefur kannski 10-12 þús krónur milli handa í viku hverri. Það er varla fyrir mat.

Dagný ræðir ekki um kjör erlendra námsmanna, svo mig langar til þess að víkja nokkrum orðum að því efni.

Námsmenn erlendis fá greidda 9 mánaða framfærslu á skólaári, og gildir þá einu þó að skólaárið sé í reynd 10 mánuðir víða, eins og t.d. í Danmörku. Mánaðarleg útborgun til nemanda sem býr einn í íbúð ætti að vera 7200 dkr á mánuði en er í reynd 6400 dkr þar sem skólaárið er 10 mánuðir.  Lánin eru greidd eftir á þannig að nemendur eru alltaf með yfirdrátt í banka. Vextirnir af yfirdrættinum fylgja stýrivöxtum og hafa því farið í 19%. Meðalhúsaleiga fyrir stúdenta í Danmörku er 3500 - 4000 dkr á mánuði, þannig að þá sér hver maður að ekki er mikið eftir.

Námsmenn erlendis reiða sig algjörlega á framfærsluna frá LÍN. Þeir hafa ekki stuðningsnet fjölskyldunnar (geta t.d. ekki skroppið í mat til foreldra) auki þess sem atvinnumöguleikar þeirra eru skertir við núverandi aðstæður. 

Það er því ekki mjög freistandi fyrir ungt fólk að setjast á skólabekk um þessar mundir. Það krefst ódrepandi áhuga, staðfestu og seiglu.

Loks er umhugsunarefni að atvinnuleysisbætur á Íslandi eru nálægt 150 þús kr á mánuði, eða um þriðjungi hærri en námslánin. 

Þetta þarf að athuga betur.

Kvótabrask og fiskveiðistjórnun

Síðustu daga hafa verið að koma fram athyglisverðar upplýsingar um meðferð aflaheimilda í fiskveiðistjórnunarkerfinu.

Svör sem ég hef fengið við fyrirspurn minni til sjávarútvegsráðherra um þetta mál benda eindregið til þess að verið sé að flytja umtalsvert magn kvóta milli tegunda og ára.

Nýleg skýrsla tveggja laganema á Bifröst, þeirra Þórðar Más Jónssonar og Finnboga Vikars, hefur leitt hið sama í ljós, eins og fram hefur komið í Kastljósi sjónvarpsins undanfarin kvöld. Skýrsla þeirra félaganna er afar vel unnin og í alla staði athyglisverð. Hún leiðir meðal annars í ljós hvernig vannýttir nytjastofnar hafa verið notaðir sem skiptimynt í braski, til útleigu á kvóta, til veðsetninga og til að skapa veiðirétt í öðrum dýrari tegundum. Þessar tilfærslur ganga í berhögg við yfirlýstan tilgang fiskveiðistjórnunarlaganna sem er "verndun og hagkvæmni" í nýtingu fiskistofnanna við Ísland.

Málið var til umræðu á  Morgunvaktinni á Rás-2 í morgun þar sem ég spjallaði við þau Láru Ómars og Frey Eyjólfs. Þessi hluti umræðunnar er rétt framan við miðju.

http://thordurmar.blog.is/blog/thordurmar/entry/905606/